روزنامه های قدیمی
شاعران کلاسیک که هر کدام یال و کوپالی داشتند در زمانی که شعرهای نیما را دیدند مثل همه چیزهای تازه و نو که با افکار کهنه آنها مطابقت نداشت به مخالفت بر خاستند و او را دیوانه خطاب کردند .
دکتر مهدی حمیدی شیرازی یکی از مخالفان سرسخت نوگرایان بود و معارض بی چون و چرای شعر نو که نیما سردمدارش .
در نخستین کنگره نویسندگان در ایران که در آن افرادی چون چون محمدتقی بهار، حکمت، خانلری، احسان طبری و از جمله نیما یوشیج و مهدی حمیدی حضور داشتند وقتی نیما شروع به خواندن شعر آی آدمها کرد مخالفانش برق را خاموش کردند و او در زیر نور شمع شعرش را خواند پرویز ناتل خانلری نقدش کرد و حمیدی شیراز هم شعر « شوخی و مصاحبه با نیما » را خواند .
دکتر مهدی حمیدی شیرازی یکی از مخالفان سرسخت نوگرایان بود و معارض بی چون و چرای شعر نو که نیما سردمدارش .
در نخستین کنگره نویسندگان در ایران که در آن افرادی چون چون محمدتقی بهار، حکمت، خانلری، احسان طبری و از جمله نیما یوشیج و مهدی حمیدی حضور داشتند وقتی نیما شروع به خواندن شعر آی آدمها کرد مخالفانش برق را خاموش کردند و او در زیر نور شمع شعرش را خواند پرویز ناتل خانلری نقدش کرد و حمیدی شیراز هم شعر « شوخی و مصاحبه با نیما » را خواند .
حمیدی شیرازی
بشعر اگرچه کسی آشنا چو نیما نیست
سوای شعر خلافی میانه ما نیست
اگرچه واسطه انس ما همان شعر است
میانمان سر آن گفتگوست دعوا نیست
رهی که فاصل گفتار ز راه زمین تا بر ثریا نیست
بپیش من همه اشعار او معمایی است
اگرچه در بر او شعر من معما نیست
شکسته مردی بگذشته عمر چهل است
بگوشه گیری کمتر از مرغ عنقا نیست
چنانکه زندگی او جداست از دنیا
ترانه هاش تو گوئی از آن دنیا نیست
خودش برآن که زما قرن ها دویده بپیش
بگوش ما سخنش زین قبل خوش اوا نیست
مرا گمان که کسی با چنین عقیدت و فکر
زنسل آدم و از دودمان حوا نیست
نخست بار که دیدم گرفتمش چون دوست
که دوستی ثمر فکر و طرز انشاء نیست
ترانه خواند و گزم داد و سخت شیرین بود
از آنکه با غزلش ز هر کم ز حلوا نیست
دو قطعه خواند : فرحناک شام و روشن روز
دو قطعه شعر که روی زمینش همتا نیست
من از شنیدن آن تا خبر شدم دیدم
که پیش چشمم جز تیرگی هویدا نیست
میان وحشت و غم پیش دیده میرقصد
کف اطاق که از سقف آن مجزا نیست
بچشم دید کسی کاو شنید قطعه او
دقیقه ای که شب قبر آشکار نیست
بخواند شعر و بمن گفت زین دو قطعه شعر
کدام زیبا هست و کدام زیبا نیست ؟
بخنده گفتم ای اوستاد هر دو یکی است
شنیده ای که جدا اصل سگ ز روبا نیست
گر این عجایب محض است آن غرائب صرف
یکی کم از دگری ناپسند و رسوا نیست
ز من مپرس که خود هر چه هست اینقدر است
که پیش دیده من صورت تو پیدا نیست
اگر نخورده سری ناگهان بخاره سخت
ز حال من خبرش همچو سنگ خارا نیست
بزرگ دریا مردا ، سرم دوار گرفت
گناه بخت من است این گناه دریا نیست
چو این شنید بگفتار خود گواه آورد
زقول اجنبیانی کشان سر و پا نیست
از این قبیل که نیما ست پیشتاز ادب
که سبک نیما الا که سبک نیما نیست
که او بملک سخن صاحب بنای نو است
که بحر و قافیه در شعر او هویدا نیست
که در دل سخن او معانی تازه است
که کس بتندی او راه شعر پیما نیست
جواب دادم با آنکه اجنبی بوده است
بنای داوریش بی اساس و در وا نیست(( در هوا نیست ))
در اینکه سبک تو خود سبک تو است حرفی نیست
در اینکه تازه بود نیز شبهه را جا نیست
ولیک اجنبی بیخبر چه میداند
لطائف سخنش کش زجد و آبا نیست ؟
بوصف اجنبیان در سخن فریب مخور
که گوش اجنبیان پرده دل ما نیست
قضاوت دگران در زبان و گفته ما
کم از قضاوت ما در زبان آنها نیست
بگوش ایران این گفته نا خوش آیند است
بگفته دگران اعتماد پروا نیست
چنین سخن که ترا هست بوالعجب سخنی است
که باز با همه شیرینیت گوارا نیست
سه چیز هست در او : وحشت و عجائب و حمق
سه چیز نیست در او : وزن و لفظ و معنا نیست
اگر زمانی خود این سه بود و آن سه نبود
بعید نیست که شعری شود که شیوا نیست
ولی تو شعر شناسی که چیست در بر من ؟
گلی که خسته از او دیده تماشا نیست
یکی پرند سپید است نرم و رویا ست گرچه رویا نیست
بجان معنی پیچیده با لطافت و ناز
چنانکه حاجب عشق و حجاب سیما نیست
در آن ترانه موسیقی است و تابش صبح
بگوش نغمه لالائی است و لالا نیست
به بحر و قافیه در گوش جان خوش آهنگ است
که گر بگوش چنین نیست ، روح بخشا نیست
در او نهفته هوایی ز عشق دلداری است
که گرز آتش عشقی تهی است و بویا نیست
بلفظ و معنی مجموع شادی است و غم است
دلی که بسته بدو شد از او شکیبا نیست
نه لفظ تنها هست و نه معنی تنهاست
که شاهدی که بود ژنده پوش رعنا نیست
حقیقت آنکه دو چیز است شعر ، صنعت و ذوق
اگر نه صنعت تنهاست ذوق تنها نیست
گمان برند گروهی که غاقل از سخن اند
که لفظ و وزن قبائی بقد معنا نیست
مرا عقیده برآنست کاین خطا زآنجاست
مسلم است که پیش سخن فرو ماند
کسی که او را طبعی بلند و غرا نیست
مرا بجستجوی سبک تازه رغبتهاست
ولی بگفتن شعر شکسته سودا نیست
بجور کهنه توانند فکر تازه کشید
اگر زبان سخنگوی ناتوانا نیست
در این قصیده ببیبن قصه های نو بشنو
زهرچه خواسته ام یک نگفته بر جا نیست
ولی ادای سخن مشکل است و جانفرسا
چو کلک من همه را نیز کلک گویا نیست
حمیدی شیرازی
هجویه احمد شاملو برای دکتر حمیدی شیرازی در ضرورت سیاسی بودن شعر
هي!
شاعر!
هي!
سرخي، سرخي است:
لب ها و زخم ها!
ليكن لبان يار تو را خنده هر زمان
دندان نما كند،
زان پيشتر كه بيند آن را
چشم عليل تو
چون «رشته يي زلؤلؤ تر، بر گل انار» ـ
آيد يكي جراحت خونين مرا به چشم
كاندر ميان آن
پيداست استخوان؛
زيرا كه دوستان مرا
زان پيشتر كه هيتلر ـ قصاب «آوش ويتس»
در كوره هاي مرگ بسوزاند،
هم گام ديگرش
بسيار شيشه ها
از صمغ سرخ خون سياهان
سرشار كرده بود
در هارلم و برانكس
انبار كرده بود
كند تا
ماتيك از آن مهيا
لابد براي يار تو، لب هاي يار تو!
بگذار عشق تو
در شعر تو بگريد . .
بگذار درد من
در شعر من بخندد . . .
بگذار سرخ خواهر همزاد زخم ها و لبان باد!
زيرا لبان سرخ، سرانجام
پوسيده خواهد آمد چون زخم هاي سرخ
وين زخم هاي سرخ، سرانجام
افسرده خواهد آمد چونان لبان سرخ؛
وندر لجاج ظلمت اين تابوت
تابد به ناگزير درخشان و تابناك
چشمان زنده يي
چون زهره ئي به تارك تاريك گرگ و ميش
چون گرمساز اميدي در نغمه هاي من!
بگذار عشق اين سان
مرداروار در دل تابوت شعر تو
ـ تقليد كار دلقك قاآني ـ
گندد هنوز و
باز
خود را
تو لاف زن
بي شرم تر خداي همه شاعران بدان!
ليكن من (اين حرام،
اين ظلم زاده، عمر به ظلمت نهاده،
اين برده از سياهي و غم نام)
بر پاي تو فريب
بي هيچ ادعا
زنجير مي نهم!
فرمان به پاره كردن اين طومار مي دهم!
گوري ز شعر خويش
كندن خواهم
وين مسخره خدا را
با سر
درون آن
فكندن خواهم
و ريخت خواهمش به سر
خاكستر سياه فراموشي . . .
بگذار شعر ما و تو
باشد
تصوير كار چهرة پايان پذيرها:
تصوير كار سرخي لب هاي دختران
تصوير كار سرخي زخم برادران!
و نيز شعر من
يك بار لااقل
تصوير كار واقعي چهرة شما
دلقكان
دريوزگان
شاعران
سوای شعر خلافی میانه ما نیست
اگرچه واسطه انس ما همان شعر است
میانمان سر آن گفتگوست دعوا نیست
رهی که فاصل گفتار ز راه زمین تا بر ثریا نیست
بپیش من همه اشعار او معمایی است
اگرچه در بر او شعر من معما نیست
شکسته مردی بگذشته عمر چهل است
بگوشه گیری کمتر از مرغ عنقا نیست
چنانکه زندگی او جداست از دنیا
ترانه هاش تو گوئی از آن دنیا نیست
خودش برآن که زما قرن ها دویده بپیش
بگوش ما سخنش زین قبل خوش اوا نیست
مرا گمان که کسی با چنین عقیدت و فکر
زنسل آدم و از دودمان حوا نیست
نخست بار که دیدم گرفتمش چون دوست
که دوستی ثمر فکر و طرز انشاء نیست
ترانه خواند و گزم داد و سخت شیرین بود
از آنکه با غزلش ز هر کم ز حلوا نیست
دو قطعه خواند : فرحناک شام و روشن روز
دو قطعه شعر که روی زمینش همتا نیست
من از شنیدن آن تا خبر شدم دیدم
که پیش چشمم جز تیرگی هویدا نیست
میان وحشت و غم پیش دیده میرقصد
کف اطاق که از سقف آن مجزا نیست
بچشم دید کسی کاو شنید قطعه او
دقیقه ای که شب قبر آشکار نیست
بخواند شعر و بمن گفت زین دو قطعه شعر
کدام زیبا هست و کدام زیبا نیست ؟
بخنده گفتم ای اوستاد هر دو یکی است
شنیده ای که جدا اصل سگ ز روبا نیست
گر این عجایب محض است آن غرائب صرف
یکی کم از دگری ناپسند و رسوا نیست
ز من مپرس که خود هر چه هست اینقدر است
که پیش دیده من صورت تو پیدا نیست
اگر نخورده سری ناگهان بخاره سخت
ز حال من خبرش همچو سنگ خارا نیست
بزرگ دریا مردا ، سرم دوار گرفت
گناه بخت من است این گناه دریا نیست
چو این شنید بگفتار خود گواه آورد
زقول اجنبیانی کشان سر و پا نیست
از این قبیل که نیما ست پیشتاز ادب
که سبک نیما الا که سبک نیما نیست
که او بملک سخن صاحب بنای نو است
که بحر و قافیه در شعر او هویدا نیست
که در دل سخن او معانی تازه است
که کس بتندی او راه شعر پیما نیست
جواب دادم با آنکه اجنبی بوده است
بنای داوریش بی اساس و در وا نیست(( در هوا نیست ))
در اینکه سبک تو خود سبک تو است حرفی نیست
در اینکه تازه بود نیز شبهه را جا نیست
ولیک اجنبی بیخبر چه میداند
لطائف سخنش کش زجد و آبا نیست ؟
بوصف اجنبیان در سخن فریب مخور
که گوش اجنبیان پرده دل ما نیست
قضاوت دگران در زبان و گفته ما
کم از قضاوت ما در زبان آنها نیست
بگوش ایران این گفته نا خوش آیند است
بگفته دگران اعتماد پروا نیست
چنین سخن که ترا هست بوالعجب سخنی است
که باز با همه شیرینیت گوارا نیست
سه چیز هست در او : وحشت و عجائب و حمق
سه چیز نیست در او : وزن و لفظ و معنا نیست
اگر زمانی خود این سه بود و آن سه نبود
بعید نیست که شعری شود که شیوا نیست
ولی تو شعر شناسی که چیست در بر من ؟
گلی که خسته از او دیده تماشا نیست
یکی پرند سپید است نرم و رویا ست گرچه رویا نیست
بجان معنی پیچیده با لطافت و ناز
چنانکه حاجب عشق و حجاب سیما نیست
در آن ترانه موسیقی است و تابش صبح
بگوش نغمه لالائی است و لالا نیست
به بحر و قافیه در گوش جان خوش آهنگ است
که گر بگوش چنین نیست ، روح بخشا نیست
در او نهفته هوایی ز عشق دلداری است
که گرز آتش عشقی تهی است و بویا نیست
بلفظ و معنی مجموع شادی است و غم است
دلی که بسته بدو شد از او شکیبا نیست
نه لفظ تنها هست و نه معنی تنهاست
که شاهدی که بود ژنده پوش رعنا نیست
حقیقت آنکه دو چیز است شعر ، صنعت و ذوق
اگر نه صنعت تنهاست ذوق تنها نیست
گمان برند گروهی که غاقل از سخن اند
که لفظ و وزن قبائی بقد معنا نیست
مرا عقیده برآنست کاین خطا زآنجاست
مسلم است که پیش سخن فرو ماند
کسی که او را طبعی بلند و غرا نیست
مرا بجستجوی سبک تازه رغبتهاست
ولی بگفتن شعر شکسته سودا نیست
بجور کهنه توانند فکر تازه کشید
اگر زبان سخنگوی ناتوانا نیست
در این قصیده ببیبن قصه های نو بشنو
زهرچه خواسته ام یک نگفته بر جا نیست
ولی ادای سخن مشکل است و جانفرسا
چو کلک من همه را نیز کلک گویا نیست
حمیدی شیرازی
هجویه احمد شاملو برای دکتر حمیدی شیرازی در ضرورت سیاسی بودن شعر
هي!
شاعر!
هي!
سرخي، سرخي است:
لب ها و زخم ها!
ليكن لبان يار تو را خنده هر زمان
دندان نما كند،
زان پيشتر كه بيند آن را
چشم عليل تو
چون «رشته يي زلؤلؤ تر، بر گل انار» ـ
آيد يكي جراحت خونين مرا به چشم
كاندر ميان آن
پيداست استخوان؛
زيرا كه دوستان مرا
زان پيشتر كه هيتلر ـ قصاب «آوش ويتس»
در كوره هاي مرگ بسوزاند،
هم گام ديگرش
بسيار شيشه ها
از صمغ سرخ خون سياهان
سرشار كرده بود
در هارلم و برانكس
انبار كرده بود
كند تا
ماتيك از آن مهيا
لابد براي يار تو، لب هاي يار تو!
بگذار عشق تو
در شعر تو بگريد . .
بگذار درد من
در شعر من بخندد . . .
بگذار سرخ خواهر همزاد زخم ها و لبان باد!
زيرا لبان سرخ، سرانجام
پوسيده خواهد آمد چون زخم هاي سرخ
وين زخم هاي سرخ، سرانجام
افسرده خواهد آمد چونان لبان سرخ؛
وندر لجاج ظلمت اين تابوت
تابد به ناگزير درخشان و تابناك
چشمان زنده يي
چون زهره ئي به تارك تاريك گرگ و ميش
چون گرمساز اميدي در نغمه هاي من!
بگذار عشق اين سان
مرداروار در دل تابوت شعر تو
ـ تقليد كار دلقك قاآني ـ
گندد هنوز و
باز
خود را
تو لاف زن
بي شرم تر خداي همه شاعران بدان!
ليكن من (اين حرام،
اين ظلم زاده، عمر به ظلمت نهاده،
اين برده از سياهي و غم نام)
بر پاي تو فريب
بي هيچ ادعا
زنجير مي نهم!
فرمان به پاره كردن اين طومار مي دهم!
گوري ز شعر خويش
كندن خواهم
وين مسخره خدا را
با سر
درون آن
فكندن خواهم
و ريخت خواهمش به سر
خاكستر سياه فراموشي . . .
بگذار شعر ما و تو
باشد
تصوير كار چهرة پايان پذيرها:
تصوير كار سرخي لب هاي دختران
تصوير كار سرخي زخم برادران!
و نيز شعر من
يك بار لااقل
تصوير كار واقعي چهرة شما
دلقكان
دريوزگان
شاعران