سینه زنی و پیاده روی شاه عباس اول از اصفهان برای زیارت مرقد امام رضا تا مشهد
در زمان شاه عباس از آغاز محرم مراسم ویژه روضه خوانی و عزاداری برگزار می شد و همچنین در دوره فرمانروایی او بود که این رسم اجباری شد. شاه عباس در مراسم عزاداری محرم در ملا عام سر و سینه میزد و به گریه و زاری می پرداخت .
*
*
در گزارش سفیر اسپانیا از شاه عباس به دربار اسپانی آمده است
او خود را سید و از دودمان علی می دانست و به پیامبر و علی علاقه نشان می داد. در هنگام جنگ پیراهنی که روی آن آیاتی از قرآن بود می پوشید.
پی تیرودلاواله جهانگرد اروپایی در سفرش به ایران در زمان شاه عباس ، می نویسد :
دسته های عزاداری معمولا میدان اصفهان را دور می زنند و در برابر کاخ عالی قاپو و مسجد بزرگ که روبروی کاخ شاه است ، اندکی توقف می کنند و پس از آنکه عزاداری پایان یافت پراکنده می شوند
* * *
پیاده روی شاه عباس اول از اصفهان برای زیارت مرقد امام رضا تا مشهد
درعهد سلاطین صفوی، به ویژه شاه عباس اول و درخصوص زیارت به مشهد ، از طرف پادشاهان صفوی تشویق به عمل می آمد که ازجمله ی این اقدامات تشویقی ، سفر پیاده شاه عباس به مشهد است که با تبلیغات زیادی انجام گرفت و توسط کاتبان درباری با آب و تاب نگاشته شد . در منابع متأخر آمده است که چون شاه عباس اول از کودکی در خراسان نشو و نما یافته بود و نیز مقدمات فرمانروایی اش در آنجا فراهم شده بود و در مشهد برتخت سلطنت نشسته بود ، خود را مرهون و مدیون امام هشتم (ع) می دانست و بدان حضرت علاقه خاصی نشان می داد
و از آغاز سلطنتش که قسمتی از خراسان به تصرف ازبکان درآمده بود و آستانه مقدس توسط آن قوم به تاراج رفته بود، همیشه مصمم بود که در نخستین فرصت، مشهد را از دست ازبکان خارج ساخته، خرابی ها و خسارات وارده بر آن را جبران نماید.
صاحب عالم آرای عباسی می نویسد: چون شاه عباس نذر کرده بود که یک بار از دارالسلطنه اصفهان با پای پیاده به زیارت روضه مقدسه برود، در سال 1010 ﻫ.ق که مصادف با پانزدهمین سال سلطنتش بود به قصد زیارت تربت حضرت رضا (ع) مسافرتش را به سوی مشهد آغاز نمود.
این سفر که به طور حتم با تشریفات و سر و صدای بسیار در زمان خود همراه بود، از نظر تاریخی نیز تأثیر تبلیغاتی فراوانی برای شاه در پی داشت، چرا که پیاده سفر کردن شاه عباس اول به مشهد، که نماینده کمال اعتقادات و ارادت او به امام رضا (ع) است بر توجه و علاقه شیعیان بر زیارت مشهد افزود و همین توجه مایه آبادانی آن شهر و افزایش نفوذ دینی و قدرت سیاسی دربار اصفهان در سرزمین خراسان گردید.
سفر پیاده شاه عباس و همراهانش در روز پنجشنبه پانزدهم جمادی الاول سال 1010 ﻫ.ق از کاخ سلطنتی نقش جهان در اصفهان آغاز شد و اردوی همراه او آن روز تا « مسجد طوقچی » که در بیرون دروازه شهر اصفهان بود، رفتند و روز دیگر از آنجا به طرف « دولت آباد برخوار » ( دهستان برخوار بخش حومه اصفهان ) در سه فرسنگی اصفهان روانه شدند.
همراهان شاه در این سفر آزاد بودند که به دلخواه خویش سواره یا پیاده حرکت نمایند. اما جمعی از ملازمان و ندیمان شاه به نوبت با وی همراهی می کردند و چون از پیاده روی خسته می شدند بر اسب می نشستند و از همراهان شاه، تنها سه نفر در تمام راه پیاده طی طریق کردند، که عبارت بودند از محمد سلطان بایندری معروف به « کاولی » دیگر مهتر سلطان دنبلی که رکابدار باشی بود و دیگری میرزا هدایت الله اصفهانی، که این سه تن در تمام راه، مسافت هر منزلی را با طنابی که پنجاه زرع اصفهان و هشتاد زرع شرعی بود اندازه می گرفتند، تا معلوم شود که فاصله اصفهان تا مشهد چند فرسنگ شرعی است و ملاجلال الدین محمد یزدی منجم حساب آن را نگاه می داشت.
شاه هر روز شش فرسنگ راه می رفت و هرجا خسته می شد ساعتی توقف می کرد و می خوابید و اردوی سلطنتی نیز با لوازم سفر قسمتی در پیش و قسمتی از دنبال وی روان بود، تا آن که سرانجام فاصله اصفهان تا مشهد را از راه « ملبس گیلکی » و ترشیز در مدت « 28 » روز طی کرد و روز چهارم جمادی الثانی همان سال به مشهد مقدس رسید و پس از ادای مراسم زیارت، در چهارباغ مشهد منزل گرفت و اوقات را به اطاعت و ادای فرایض می گذرانید و شبها را تا صبح در حرم مطهر به سر می برد و مانند خدام گاه جارو کشی می کرد و گاه به روشن کردن و گرفتن گل شمعها مشغول بود و هدایای زیادی در این مدت به آستانه رضویه وقف نمود.
در مدت توقف شاه در مشهد به دستور او در صحن و ضریح امام هشتم (ع) تعمیراتی اساسی انجام گردید و چون او هنگام عزیمت برای جنگ با ازبکان، نذر کرده بود که در صورت پیروزی دری مرصع به جواهر گران بها برای آرامگاه آن حضرت بسازد، نذر خود را ادا کرد و دری گرانبها ساخته شد و نصب گردید.
در همین سفر، شاه عباس تصمیم گرفت که به آذربایجان بتازد و آن ولایت را که از سال 999 ﻫ.ق به موجب پیمان رسمی به عثمانی واگذار کرده بود از آن دولت بازپس گیرد. در آن زمستان شاه هنگام واگذار توقف در مشهد، در ماه رجب و شعبان و رمضان، ضمن عبادت به امور مختلف سیاسی از جمله به « مرو » رسیدگی کرد و اقامت او باعث رونق و آبادانی مشهد گردید. البته از آنجا که دولت صفوی بنیانگذار تشیع در ایران شناخته می شود بر اساس بعضی از نظرات این حرکت شاه عباس اول، عاملی گردید که در سالهای بعد نیز چنین سفرهایی با پای پیاده به سوی مشهد انجام گیرد و نمود آن تا دوره معاصر همچنان پابر جا باشد.
