احمد شاملو - مبارزه حافظ یک سرمشق برای من است

 

برای من جالب ترین جنبه ی حافظ، جنبه ی مبارزه جویانه ی اوست، مردی که در پُرفریب ترین دوره های تاریخی مملکت که خانقاه بازی و ریارکاری و عوامفریبی به اوج رسیده، تنها، می گویم تنها، البته می شود مثلا عبید را هم کنار او نشاند ولی عبید مسئله ی دیگری است. حافظ تنها در مقابل شیخان خانقاهی می ایستد و شروع به افشاگری می کند. و این در شرایطی است که آدم کش هائی مثل امیر مظفر و پسرش شاه شجاع از این خانقاه ها و از این زهدبازی ها برای مشروع جلوه دادن حکومتشان استفاده می کردند، و در واقع خانقاه ها شریک دربار بودند.این جنبه ی اجتماعی-سیاسی حافظ در مرتبه ی اول برای من فوق العاده مهم بود. بعد هم خوب آن جان شاعرش و آن زبان شسته رُفته و پر تحرکی که در اختیار دارد که در واقع برای ما که چند صد سال بعد از او به دنیا آمده ایم این دو سه جنبه ی حافظ برای من فوق العاده مهم بود.

 ما اگر نتوانیم تعهد و مسئولیت را از حافظ یاد بگیریم دست کم باید از حافظ خجالت بکشیم. مردی در آن روزگار وانفسا یک تنه جلوی قشریون می ایستد و توی سرشان می زند و زهدشان را معادل ریا می آورد. این جنبه ی مبارز بودن با تمام گوشت و پوست و عصب است که برای من یک سرمشق است، سرمشق زندگی و آن حقیقت جویی اش که می گوید:

رند عالَمسوز را با مصلحت بینی چه کار؟

کار مُلک است آنکه تدبیر و تأمل بایدش!

که یعنی من این حرف را نزنم چون احتمال نود و نه درصد هست که مرا ببرند و لب و دهانم را با نخ قند بدوزند. نه «امروز این حرف را زدن مصلحت نیست». نه. حافظ می گوید مصلحت بینی کار شاه و وزیر است. این هم یک درس دیگر که از حافظ می گیرم.

گفتگو با احمد شاملو در زمانه