کمیته مجازات در سال 1355 قمری در زمانی که ایران فاقد یک دولت مرکزی قدرتمند بود، توسط سه نفر به نامهای میرزا ابراهیم‌خان منشی‌زاده، اسدالله‌خان ابوالفتح‌زاده، محمدنظرخان مشکوةالممالک از هواخواهان مشروطه شکل گرفت. میرزا علی اکبر ارداقی، عمادالکتاب و کریم دواتگر (ضارب شیخ فضل الله نوری) نیز سه نفری بودند که با انگیزه از سر راه برداشتن کسانی که به نظر آنها مقابل راه اصلاحات بودند به این گروه پیوستند.
پس از ده سال از پیروزی انقلاب مشروطه نخستین گروه تحت عنوان کمیته مجازات، با ترور میرزا اسماعیل خان، رئیس انبار غله وزارت مالیه اعلام وجود کرد و در پی آن نخستین ترور سازمانی در ایران شکل گرفت.
جواد تبریزی، اسرار تاریخی کمیته مجازات، تهران، انتشارات فردوسی، 1362،
کمیته مجازات در فضای پرتخاصم پس از مشروطه و با این باور که تنها راه رهایی از شرایط موجود و هموار کردن شرایط اصلاحات استفاده از قدرت قهر آمیز است، راه ترور را انتخاب کرد و تلاش داشت تا با از میان برداشتن کسانی که به زعم آنها مخالف اصلاحات و مشروطه بودند یا از طریق داشتن پست دولتی و وابسته بودن به قدرت و یا وابسته و جاسوس بیگانه، فاسد بودند، جلوی انحراف در کشور را بگیرند. این مسئله را به خوبی می‌توان از گفته‌ها و خاطرات آنان در مورد تشکیل کمیته مجازات فهمید.
عبدالله متولی، کمیته مجازات، تهران، موسسه مطالعات و تاریخ معاصر ایران، 1378
میرزااسماعیل‌خان رئیس انبار غله وزارت مالیه نخستین کسی بود که توسط کمیته مجازات به قتل رسید. در واقع مشکلات آن زمان در توزیع آرد و نان در کشور سبب شده بود تا وی به عنوان عامل فساد از سوی کمیته مجازات شناخته شود. اما کریم دواتگر از اعضای اصلی سازمان و کسی که طرح ترور شیخ فضل الله نوری را به اجرا درآورد، دومین فردی است که به وسیله کمیته مجازات ترور شد. در واقع این ترور نشان آن بود که اعضای این گروه حتی برای اصلاح یکی از اعضای خود به خشونت متوسل می‌شوند و خشونت را تنها راه اصلاح می‌دانند. متین‌السلطنه مدیر روزنامه «عصر جدید» سومین نفری بود که به جرم ارتباط با بیگانگان توسط کمیته مجازات ترور شد.
جواد تبریزی، اسرار تاریخی کمیته مجازات، تهران، انتشارات فردوسی، 1362،
مضروب کردن فضل‌الله نوری
احمد کسروی از واقعه ترور شیخ فضل‌الله نوری یاد میکند که در روز ۱۹ دی‌ماه ۱۲۸۷ اتفاق افتاد: «جمعه‌شب بود و شیخ از دیدن کسی برمی‌گشت که هنگام پیاده شدن از درشکه توسط شخصی که بعد معلوم شد کریم دواتگر است به وسیله ششلولی هدف قرار گرفت. گلوله‌ها به همراهان شیخ اصابت کرد و شیخ مجروح شد ولی جان سالم به در برد. کریم که خود را گرفتار اطرافیان دید، زیر گلوی خود گلوله‌ای شلیک کرد که از گونه‌اش بیرون پرید. مجروحان را به خانه شیخ بردند و به مداوای ایشان پرداختند. کریم نیز مانند بقیه مجروحان بهبود یافت و به جرم این اقدام به زندان افتاد.
او در زندان بود که مشروطه‌خواهان بر محمدعلی‌شاه و دشمنان مشروطه پیروز شدند.»
(تاریخ مشروطه، احمد کسروی، ص830)
ترور کریم دواتگر
در ١۲ اردیبهشت سال ۱۲۹۶ شمسی کریم دواتگر به دست گروه کمیته مجازات و شخص رشیدالسلطان ترور شد.
کریم دواتگر و رشیدالسلطان و سیدمرتضی با یاری یکدیگر از مجریان طرح ترور میرزااسماعیل بودند.
اما دومین نفری که محکوم به مجازات توسط کمیته شد همین کریم دواتگری بود که خود عضو کمیته بود و حکم مجازات میرزااسماعیل را اجرا کرده بود.
قبل از آن نیز اقدام به ترور نافرجام شیخ فضل‌الله نوری کرده بود. کریم از سوی دیگر اعضای کمیته متهم به سوءاستفاده شد.
گفته شد بخشی از هزینه‌ای را که بابت عملیات ترور میرزااسماعیل مقرر شده بود به نفع خود تصرف کرده است، همچنین تمرد و گردن‌کشی کریم در برابر دستورات کمیته عامل دیگر مجازات وی عنوان شده بود.
رشیدالسلطان همدست او در آن عملیات خود حکم قتل کریم را اجرا کرد.
این تصفیه درون‌سازمانی نشان می‌داد این افراد حتی برای اصلاح اعضای خود راهی جز خشونت و برخورد قهرآمیز نمی شناسند.
No comments:
Post a Comment